Varis – Yetmiş Yeddinci Gün

      Varis yaradıcılığı haqqında fikrimin formalaşmasına kömək edən üçüncü kitab.. Yetmiş Yeddinci Gün.. Əgər bir müəllifin hər kitabını oxuduqca təsir altına düşürsənsə, deməli o həqiqətən böyük ədəbi istedada malikdir. Deyirlər ki, əsərlə sonda verilən kiçik parçanı oxumaqla tanış ola bilərsən, bu, kitab seçərkən ən uğurlu yol hesab olunur. Amma məncə bu Varisə aid deyil. Artıq Varis Yolçuyev “ mənim sevimli yazıçılarım” siyahısında özünə elə möhkəm yer tutub ki, onun işıq üzü görən hər kitabını tərəddüdsüz alıram. Məşhur yazıçı eyni zamanda kitablarına cəlbedici adlar seçməkdə də ustadı, kiçik bir adla yeni möhtəşəm bir əsərin yarandığına əmin olursan.
Hər kitabında bir yeniliklə qarşımıza çıxan Varis bununla ədəbiyyatımıza böyük irəliləyiş bəxş edir. 77-ci gün kitabında da bunu müşahidə etmək mümkündür. Əsərdə iki dövrə aid olan hadisələri müəllif dörd bölmə şəklində verir. Hər hissədə dörd müxtəlif həyatın şahidi oluruq. 1937 və 2006-cı illər... Mən, Uşaq Evi, Uşaqlar, O başlıqları altında birləşdirilən müxtəlif həyatlar...

     Əsəri oxuyarkən təkcə mənəvi zövq almırsan, eyni zamanda geniş məlumat əldə edirsən keçmiş dövr haqqında. Hər zaman repressiya dövrü, o zamankı şərait, yazıb-yaradan ədiblər və günahsız qurbanlar məni düşündürürdü. Bu kitab illərlə qaranlıqda qalmış bir çox suallarıma işıq tutdu. Müəllifin mükəmməl şəkildə təsviri repressiya dövrünü gözlərimiz önündə açır. Ülvi Hənifizadə obrazı ilə o şəraitdə yazıb yaradan, son ana qədər qələmi əlindən qoymayan ədəbiyyatçılarımız ümumiləşdirilib. Sadəcə xoşbəxt bir həyat arzusunda olan, həyat yoldaşı və hələ üzünü görmək qismət olmadığı oğlu ilə birlikdə yaşayacaqları kiçik dünyanın xəyalını quran kövrək təbiətli yazıçı ən çətin anlarında belə ümidini itirmir, haqsız günahlandırmalara, dəhşətli işgəncələrə dözərək gizli şəkildə yazmağa davam edir, doğru bildiyi yoldan dönmür.Ümumilikdə əsərin ideyası çox gözəldir. Kitabın əsası bu sitatla qurulub: “ Yetmiş Yeddi Gün günəşin doğmasını seyr et, yetmiş yeddinci gün sənin də ömrünə günəş doğacaq.”
     Amma müəllif 66-cı gün hər şeyin yoluna düşdüyünü göstərir. Hər yeni doğan günəşə ümidlə baxan Sabir sonunda atasının sağlamlığına qovuşmasına şahid olur. Bununla əsas ideya ifadə olunur: Sən ümidini Tanrıya bağla, mütləq bir gün həyatın arzuladığın kimi olacaq. Gözlərini qapa və xəyal qurmağa davam et. Möcüzələrə inan, gec də olsa istəyinə nail olacaqsan, təki inandığın yoldan ayrılma...Varisin əsərlərində “ümidli sabah” motivini çox bəyənirəm. Oxucu rəylərindən yazıçının bu fikirlə bir çox həyatdan küsmüş insanı möhkəm-möhkəm yaşama bağladığı məlum olur. Bu sevindirici hal bir daha sübut edir ki, müəllif həqiqətən də güclü təsir etmə qabiliyyətinə malikdir.Kitabı oxuyarkən o qədər canlı səhnələrə şahid oldum ki, göz yaşlarımı tuta bilmədim.. Xüsusilə, ən təsirli səhnələrdən biri uşaq evində gələcəyə aid bütün ümidlərini itirmiş qızın sevdiyi insandan hədiyyə aldığı fatanı taxaraq gəlincik asılan qarmaqla intihar etməsi oldu. Ümumiyyətlə, uşaq evində hər şey – gözləri ümidlə parıldayan uşaqlar, onlara can yandıran, orada sahib olduqları tək yaxşı insan - yaşlı müəllim, işçilərin kimsəsizlərin həyatına laqeyd münasibəti və uşaqlığı çox ağır keçmiş, həyatdan dəfələrlə zərbə almış direktorun intiqamını bu yazıq uşaqlardan alması o qədər gözəl təsvir edilib ki, təsirlənməmək mümkün deyil. Hər səhnə kiçik detallara qədər mükəmməl qurulub. Əvəzolunmaz təsvirlərdən biri də uşaq evində Mamedovun sevdiyi qızın cansız bədəni qarşısında əlində fata donub qalması idi. Bu reaksiyasız duruş həyatında sahib olduğu tək insanı, gələcəyini onsuz təsəvvür etmədiyi birini itirdiyi üçün yaşamın onun üçün artıq heç bir məna daşımamasının ifadəsi idi.Təkcə repressiya deyil, həmçinin, müxtəlif obrazların timsalında ayrı-ayrı ölkələrdə uşaqların vəziyyəti, qarşılaşdıqları çətinliklər barədə də geniş məlumat verilir bu kitabda. Ağıllı obrazı ilə bir sıra problemlərə toxunulur, onların həlli üçün yollar təklif edilir. Həyatlarını kiçik bir məhəllədə keçirən uşaqların timsalında isə fərqi dünyagörüşə, maraqlara, əxlaqa malik olan yeniyetmə ve gənclərimizin daxili dünyası ustalıqla açılır.
     Əsərdə hər hissənin əvvəlində verilən dünya ədəbiyyatı nümayəndələrindən sitatlar və Adil Mirseyidin şeir parçaları da ideyanı tamamlamaqla yanaşı əlavə bir canlılıq qatır kitaba. Bütün bu xüsusiyyətləri ilə “Yetmiş Yeddinci Gün“ oxuduğum kitablar sırasında ən cox təsir edənlər və unudulmaz hesab etdiklərimdən oldu. Və həyatıma bir çox şey qatdığı üçün 5 bal aldı...
Hələ də oxumayanlar buraya  ----->  Yetmiş Yeddinci Gün
Bir Ovuc Torpaq,  Sonuncu Ölən Ümidlərdir  haqqında fikirlərimi oxumaq istəyənlər buyursun ;)

24.09.2012     /     11.40 p.m.

Elxan Elatlı – Pəncərədə Görünən Kölgə

      Sevdiyim yazıçıdan bir əsər daha bitdi. Pəncərədə görünən kölgə.. Doğrusu, bu əsərin mənə belə təsir edəcəyini düşünməzdim. Hər yeni kitabını bitirdikcə bu detektiv müəllifə heyranlığım daha da artır. Hadisələrin ustalıqla qurulmasına və kiçik detallarına qədər izah olunaraq  hər əsərində fərqli tərzdə açılmasına şahid olmaq yazıçının mükəmməlliyindən xəbər verir. Riyaziyyatda, məntiqdə - dəqiq elmlərdə bacarıqlı olan bir şəxsin ədəbiyyatda da belə uğurlu əsərlər ərsəyə gətirdiyini görmək çox xoşdur. Elxan Elatlı detektiv ədəbiyyatımızın dəyərli nümayəndəsidir. Artıq 6 kitabı ilə tanış olmuşam, ancaq birini möhtəşəm, digərlərini isə ondan bir qədər zəif adlandıra bilmirəm. Mənə görə onun hər əsərinin bir özünəməxsusluğu var.
     Elxan Elatlı kitablarında ən sevdiyim ümumi cəhət bütün oxucuların sevimlisinə çevrilmiş Qara xəfiyyənin soyuqqanlı tərzdə bütün çətin məsələlərin öhdəsindən bacarıqla gəlməsidir. Müəllifin “Görünməyən İzlər”də qələmə aldığı “Bəzən görünməyən izlər görünən izlərdən daha çox şey ifadə edir.” cümləsi “Pəncərədə Görünən Kölgə” üçün də xarakterikdir. Heç kim tərəfindən diqqət edilməyən kiçik nüanslar əsla Qasımlının gözündən qaçmır və dahi xəfiyyəmiz əhəmiyyətsiz görünən detalların arxasınca gedərək, nəhayət məsələnin həll olunması üçün gərəkli olan açarı ələ keçirir. Müəllif bu prosesi elə ustalıqla qurur ki, oxucu nəfəs almadan kitabı bitirməyə can atır. Hətta özümüzü bacarıqlı detektivin yerində düşünür, məsələni açmağa cəhd edirik, amma təəssüflər olsun ki, onun qədər usta ola bilmirik, kiçik detallar bizim də gözümüzdən yayınır.
     “Pəncərədə Görünən Kölgə” əsərində bir ailənin məhvinə şahid oluruq. Səbəb isə sadəcə bir anlıq əsəb olur. Oxuyarkən qatildən ilk andan etibarən şübhələnmişdim. Onun soyuqqanlılığı və kiçik detallara fikir verərək ifadə verməsi polislərdə şübhə yaratmasa da, Qara xəfiyyə kimi mənim də diqqətimi cəlb etmişdi. Sonda açar cümlə hər zaman olduğu kimi Qasımlı tərəfindən verilir: “Kölgə olması üçün neft lampası ilə pəncərə arasında kiminsə dayanması lazımdır.” Müəllifin böyük bir məxfi işi kiçik bir cümlə ilə ümumiləşdirməsini xüsusi qiymətləndirirəm. Oxucu üçün bir müddət sonra sadəcə bu sonluğun xatırlanması əsərdəki hadisəni asanlıqla canlandırmağa kömək edir.
     “Pəncərədə Görünən Kölgə” həcmcə kiçik olsa da, mahiyyət etibarilə çox şey ifadə edir. Burada təkcə ustalıqla qurulmuş bir məxfi iş deyil, hisslərin mükəmməl ifadəsi ilə oxucuların qəlbinə toxuna bilən bir həyat hekayəsi təsvir olunub. Bir anlıq hirslə yox olan həyat, puç olan ümidlər və dumanlı bir görüntüyə çevrilən gələcək. Əsərin sonuna qədər xoş sonluq gözləsəm də, kədərli ancaq təsiri uzun müddət davam edəcək bir nəticə ilə qarşılaşdım. Beləliklə, qarmaqarışıq duyğularla müşayiət olunaraq oxuduğum bu kitab ilə Elxan Elatlı yaradıcılığından daha bir əsər bitirmiş oldum və bu müddət ərzində dəqiqliklə qurulmuş məntiqi məsələdən zövq aldım. “Pəncərədə Görünən Kölgə” məndən 4 bal aldı.

07.09.2012     /      2.30 a.m.

Reşat Nuri Güntekin – Çalıkuşu

       Reşat Nuri Güntekin’dən oxuduğum ikinci kitab.. Çalıkuşu.. Bu ad mənə o qədər dəyərli anları xatırladır ki.. Uşaqlıq illərim ilə bağlı unudulmaz xatirələri.. O zaman izlədiyim “Çalıkuşu” mənə ən çox təsir edən, dərin izlər buraxan bir film olmuşdu. Bu gün isə kitabını oxumaq şansı əldə etdiyim üçün çox sevinirəm.. Neçə il əvvəl izləyərkən təsirindən çıxa bilmədiyim bu səmimi həyat hekayəsini oxuduğum zaman da onun oxucunu cəlbetmə gücünə bir daha heyran oldum.. Doğrudan da “Çalıkuşu” Reşat Nuri Güntekin’in şah əsəridir.
Kitabı oxuduqca filmdən parçalar canlanırdı gözlərim qarşısında. Hər obraza bu qədər uyğun olan aktyorların seçilməsi məni valeh etdi.
       Məsumluğu, gözəlliyi, saflığı, şirinliyi ilə qəlbimizdə taxt quran Feride – Aydan Şener və sərbəst xarakteri ilə bəzən bizi üzən, sevgisinə sahib çixmağı ilə isə özünü sevdirməyi bacaran Kamuran – Kenan Kalav.. Bu cütlük başda olmaqla bütün aktyorlar rollarına o qədər hakimdir ki, əsərin gözəlliyini kitabı oxumadan belə duymaq olur onların sayəsində. Filmdə Feride’nin atasının ölüm xəbərini ona müəlliminin çatdırması məni ağladan unudulmaz səhnələrdən biri olmuşdu.. Eynilə kitab oxuyarkən həmin hissləri illər sonra yenidən yaşamağım müəllifin qüdrətinin ən gözəl isbatıdır.

      Kitabda təkcə qəhrəmanlar deyil, eyni zamanda Türkiyənin müxtəlif bölgələrində yerləşən məktəblər, evlər ən incə detallarına qədər ustalıqla təsvir olunub. Bu da oxucunun özünü hadisələrin mərkəzində təsəvvür etməsinə, bu saf sevgi hekayəsinə yaxından şahidlik etməsinə yardımçı olur.
      Oxuduğum zaman zövq aldığım kitablar sırasına daxil oldu “Çalıkuşu”. Xüsusilə, köhnə nəşrləri oxumağı sevən bir kitabqurdu olaraq Mikayıl Rzaquluzadənin tərcüməsi ilə 1987-ci ildə nəşr olunan bu kitab tamamilə zövqümcə oldu.. Kitab tərcümə baxımından məni qane etsə də, ön sözdə müəllif haqqında yazılmış bəzi fikirləri heç bəyənmədim. Türkiyənin çətin vəziyyətdə olması əsərdə üstüörtülü şəkildə verilib və həmçinin kitabın əsas qəhrəmanı Feridenin yaşadığı həyatda bir çox şeyə qarşı çıxaraq  müstəqil hərəkət etməsi və sonda yenidən öz sevgisinə qayıtmağa məcbur olması burada öz əksini tapır. Ancaq əsəri oxuyan, filmi izləyən hər kəsin bu fikirlərlə barışmayacağını düşünürəm. Əvvəla, Reşat Nuri Güntekin Türkiyənin müharibə vəziyyətini qabarıq təsvir etsəydi, o, məqsədini aşmış, eşq romanı əvəzinə tarixi bir əsər yaratmış olardı. Sonra baş qəhramana gəldikdə isə Feridenin uşaq təbiəti, ürək döyüntüləri, təlatümlü duyğuları ilə əvəzedilməz bir obraz olduğunu görürük. Bütün çətinliklərə, qarşılaşdığı ikiüzlüllüklərə, iyrəncliklərə baxmayaraq o saf qəbini hər zaman qoruyub saxlamağı bacaran dözümlü bir qızdır. Neçə illər ötsə belə Kamuran’a olan sevgisindən heç bir şey əksilmir. Sonda məcbur olduğu üçün deyil, həyatda ona ən çox yaxşılıq etmiş insanın son arzusunu yerinə yetirmək üçün Tekirdağa, qohumlarının yanına qayıdır və sevdiyi insanla barışır..
       Bu əsassız fikirlər xaricində nəşri, tərcüməni çox bəyəndim, bir də köhnə kitabların özünəməxsus qoxusu əlavə olununca hər zaman oxumağı arzuladığım bu romanı hər səhifəsindən ləzzət alaraq qısa zamanda bitirdim...
Reşat Nuri Güntekin'in bu şah əsərinə sevə-sevə 5 bal verirəm ;)

02.09.2012    /  11:58 p.m.