Paulo Coelho - Elif

      Paulo Coelho... Hər zaman əsərlərini maraqla oxuyacağıma inanırdım bu müəllifin. Belə də oldu. Müəlliflə ilk tanışlığım onun aforizmlərini oxumaqla başlasa da, bu cümlələr onun haqqında fikrimin müəyyən qədər formalaşmasında rol oynaya bildi. "ELİF"i oxuduqda isə heyran qaldım bu müəllifə. Kiçik bir aforizm müəllifin yaradıcılığı, dünyagörüşü haqqında təsəvvür yaradırsa, deməli həqiqətən bu müəllif sözləri inci kimi düzərək dərin mənalar ifadə etməyə qadir bir sənətkardır.
       "Elif" avtobioqrafik əsərləri sevməməyimə baxmayaraq 'ən bəyəndiyim kitablar' siyahısına daxil oldu. Əsər müəllifin yaşadığı monoton günlərdən bezib həyatda özünü tapması üçün çarələr axtardığı bir dövrdə Rusiyaya səfərindən bəhs edir. Rahib dostunun ' Həyatının idarəsini əlinə al, beynində olan, səni narahat edən bütün suallara cavab tapacaqsan, hər şeyi anlayacaqsan.' deməsi ilə belə bir addım atmaq qərarına gələn Paulo hər şeydən uzaqlaşmaq üçün səyahətə çıxır. 9288 km.lik yolu qatarla qət edərək müxtəlif şəhərlərdə imza günləri keçirib oxucuları ilə tanış olur, onların kitabları haqqında düşündükləri ilə maraqlanır. Müəllifin təkcə yaşadıqlarını qələmə almaqla kifayətlənməyib öz duyğularını, kimsəyə bildirmədən qəlbinin dərinliklərində keçirdiyi təlatümləri də kağıza tökməsi əsərdə bəyəndiyim nüanslardan biri oldu. Xatirələrində yer alan türk qızını da ən incə detallarına qədər ustalıqla təsvir edib. Bu səyahətdə yazıçıya qarşı dərin sevgi bəsləyən, onu görmək üçün hər şeyi geridə qoyub gələn Hilalın Paulonun çıxdığı bu yolda ona kömək olduğunun şahidi oluruq.

      Müəllif 'işıq çəmbəri' vasitəsilə bir neçə dəfə keçmişdə yaşadığı həyatlara bir anlıq qayıtdığını qeyd edir əsərdə. Kitabda əsas işıqlandırma elə bu mövzu üzərindədir - yazıçının keçmişə səfərində qarşılaşdığı hadisələrlə bağlı yaranan suallar. Paulo keçmişə səyahətdə özünü fransız bir yazıçı və dini məhkəmədə çalışan, günahkarlara əzab verən şəxslərdən biri olaraq görür. Məhkəmədə işgəncəyə məruz qoyaraq günahlarını etiraf etdirməyə çalışdığı səkkiz qızdan bir neçəsi ilə indiki həyatında da qarşılaşdığından bəhs edir yazıçı, bunlardan biri də həyatı boyunca çətinliklərlə üzləşsə də yenə də ümidini itirmədən yaşamağa davam edən türk qızı Hilal olur. Hilalın köməyi ilə axtardığı suallara cavab tapan Paulo keçmişdə edamına səbəb olan bu qızdan üzr istəyir və saf sevgi ilə dolu bir qəlbə sahib olan bu qızın onu hər zaman bagışlayacagına əmin olur. Əvvəlcə bu qıza qarşı fərqli fikirdə olsa da, sonradan ağlına, cəsarətinə, istedadına heyran qaldığı qıza qarşı münasibəti dəyişir. Həyatında mühüm rol oynayan bu qızcığaza dərin hörmət, sevgi bəsləyir.
         Kitabda ən sevdiyim səhnələrdən biri Hilalın məharətlə ifa etdiyi musiqinin təsiri ilə yazıçının  uşaqlığına qayıtması, ailəsi ilə yaşadıqlarını beynində canlandırmasıdır.
        Fərqli mövzuları sevdiyim üçün bu əsəri çox bəyədim. Paulo Coelhonun belə maraqlı insan olduğunu, dinlə, keçmiş həyatlarla bu dərəcədə maraqlandığını təsəvvür etmirdim. Kitab müəllifin maraqlı fikirləri ilə zəngindir. Ləzzət alaraq oxuduğum və bilmədiyim bir çox şeyi öyrəndiyim əsərlərdən biri oldu.

        Yazıçının dinə, insanlara, həyata yanaşma tərzi diqqətəlayiqdir. Dini yaşamın mərkəzində görməsə də, Allaha bağlı biridir. Həyatı isə bir qatara bənzədir, insanların bir-birinin varlığından xəbərsiz fərqli vaqonlarda yaşadığı, həyatın müəyyən anında bir vaqonlardakı yaşamlarını tamamlayıb, digər vaqona keçərək yeni həyata başladıqları bir qatara. Son olaraq kitabın adının izahı mükəmməl verilib. Elif... Sadəcə bir ad kimi yanaşıb, əsərdəki bir obraz olduğunu düşünüb mənasını araşdırmadığım bu sözün məgər necə dərin mənası var imiş. Müəllifin izahı belədir: Həyatda hər birimiz kimi, yaşadığımız Kainat da bir nöqtədən ibarətdir. Elifi təsadüfən kəşf edirik. Bunun reallaşması bir neçə insanın bir nöqtədə qarşılaşması nəticəsində mümkün olur. Və bu zaman keçmişdə yaşadığın bəzi şeylər canlanır gözlərin qarşısında.  
        Maraqlı məlumatlarla zəngin olan bu kitab mənə Paulo Coelhonu daha da sevdirdi. 2006-cı ildə yazıçının yaşadıqları, onun xatirələri ilə tanış olmaqla yanaşı "Elif" mənim üçün həyəcanla oxuduğum, bir sıra fikirlərimin formalaşmasına kömək edən dəyərli bir kitab mənasını ifadə edir.
      "Elif" qəlbimi fəth edib 5 bal aldı...

26.02.2013     /     9.54 p.m          

İskender Pala - Kitab-ı Aşk

     İskender Pala yaradıcılığından ilk oxuduğum kitab "Kitab-ı Aşk" oldu. Bu müəllif oxucular arasında "Divan şeirini sevdirən adam" kimi tanınır. Həqiqətən İskender Pala mənə bir neçə günə divan ədəbiyyatını sevdirdi. Kitabda hələ uşaqlıqdan bizə tanış olan, məktəbdə oxuyarkən haqqında kifayət qədər məlumat əldə etdiyimiz Füzuli, Nəsimi, Nəimi kimi isimlərlə yanaşı ədəbiyyat kitablarımızda yer almayan bir çox türk şairlərindən də gözəl sənət nümunələrinə yer verilib. "Kitab-ı Aşk" təkcə filoloqlar üçün deyil, ədəbiyyatı, poeziyanı sevən hər kəs üçün əvəzolunmaz mənbədir.
     İskender Pala klassik şairlərin qəlblərindən kağıza tökülən şeir parçalarında gizlənən sevgini elə gözəl izah edir ki, keçmişə səyahət edib onların bu möhtəşəm nümunələri güclü bir sevginin təsiri altında necə, hansı hisslərlə yazdıqlarını araşdırmaq həvəsi yaradır oxucuda. Zamanınızı dəyərli keçirmək istəyirsinizsə "Kitab-ı Aşk" ən gözəl vasitələrdən biridir bunun üçün.
      Kitabı oxuyarkən təkcə şeirlərin gözəlliyindən və müəllifin yanaşma tərzindən ləzzət almadım, eyni zamanda bir çox maraqlı məlumatlar əldə etdim.      Kitabda ən sevdiyim detal müxtəlif sözlərin fərqli anlamlarının verilməsi və onların işləndiyi misraların müxtəlif cür anlaşılmasının izahı oldu. Heç vaxt unutmayacağıma əmin olduğum nümunələrdən biri 'şakayık' sözünün mənasının açılışı oldu.
     İlk dəfədir rast gəldiyim bu sözü yazar elə gözəl izah edib ki, heyran qalmamaq mümkün deyil. Ərəb dilində 'qabırğa' mənasında olan bu söz, türkcə həm də 'gəlincik çiçəyi' mənasını ifadə edir. İzah qadının kişinin qabırğasından yaradıldığı misalı ilə başlanıb 'gəlincik çiçəyi'nin xüsusiyyətlərinin verilməsi ilə davam etdirilir. Əvvəlcə qadınla kişinin bir vəhdət olduğu ifadə olunur, sonra çiçəyin timsalında isə qadının bir gül qədər zərif, kövrək olduğu, adi bir sözdən belə inciyərək boynunu bükdüyü göstərilir. Və sonda əlavə olunan dərin məna ilə izah tamamlanır. Bu da qadına hər zaman evliliyin ilk vaxtlarında olduğu kimi davranılmasıdır. Ailə həyatının qurulmasından nə qədər keçməsindən asılı olmayaraq kişi qadına hər zaman hörmət etməli, onu əl üstündə tutmalı, ona 'təzə gəlin' kimi davranmalıdır.
Bu kiçik misal İskender Palanın əsərdə verilən hər bir beytə necə ehtiyatla, incə toxunaraq, dərin düşünərək yanaşdığının isbatıdır.    " Kitab-ı Aşk" oxuyarkən sehrinə dalıb getmədiyim, addım-addım dərk edərək oxuduğum üçün mənə ləzzət edən kitablardan biri oldu. Həm həzz alıb, həm də bir çox maraqlı məlumatlar əldə etdiyim bir əsər. Ədəbiyyat kitablarını oxuduğum zaman bezməyimi xatırlayıram... Qəzəllərə verilən sıxıcı, mənası tam açılmayan izahlar, araşdırılmaya səthi yanaşılması bu şeir nümunələrinin duyğusunu anlamağa kıfayət etmirdi. Amma bu kitab o əvəzolunmaz ədəbi nümunələri elə gözəl izah edib ki, müəllifə bu incəlikləri duyduğu, araşdırıb belə möhtəşəm bir mənbə ərsəyə gətirdiyi üçün heyran olmamaq mümkün deyil. Oxuduqca neçə əsr bundan əvvələ səyahətə çıxdığımız, o zamankı sevgi ilə indi yaşananlar arasındakı uçurumu gördüyümüz, bu nadir sənət incilərini yaradan şairlərin sevgi dolu qəlblərinə toxunduğumuz və eşqi daha yaxşı anladığımız bir macəraya atılırıq. Bir sözlə, İskəndər Palanın qiymətli fikirləri, əvəzolunmaz şeir nümunələri ilə  "Kitab-ı Aşk" ədəbiyyata aşiq olan hər kəsin rəfində xüsusi yerə sahib olacaq bir xəzinədir.  
  Sonda kitabdan ən sevdiyim sətirlər:  

• Aşk... Gök kubbenin altındaki en gizemli kelimelerden biri... Bilinemeyen... Belki bilindikçe daha da bilinecek renkleri, desenleri ortaya çıkan... Tanımlanamayan... Belki binlerce kez tanımı yapılmış olmasına rağmen tanımlanamayan... Aşk... Belki de bin bir başlı bir ırmak, her birinin yolculuğu ayrı, ama hepsinin ulaşmak istediği deniz bir... 
• Canına sevgili isteyen ile sevgili için can isteyen arasında hayat yolculuğunun ta kendisi gizlidir.. 
• Sevgili! Aşkın şiirini yazmak isterdim sana, sana aşkı şiir ile yazmak isterdim... Aşkı seninle tanımlamak ister, aşkı sende tanımak isterdim. Ay ikiye bölündüğünde yanında olmak isterdim. Şimdi senden uzakta, aşk şudur diyebilsem eğer, son defa kendimi ve ilk defa okuyucumu kandırmış olacağım. Bildim dediğim bir aldanıştır çünki o, duydum dediğim bir yanlıştır.. 
• Aşk iğnesiyle dikilince bir dikiş, kiyamete kadar sökülmez imiş.. 
• Hayatı aşka bölünce hayat çoğalır, bütün hayatları toplasan geriye aşk kalır.. 
• Her şey sen olsun şu dünyada ve olmasın sen olmayan dünya da.. 
• Hatırlayanımız varmı sevgi neydi? İlk sevgi sözcüğünü, ilk kıpırdanışını yüreğinin hatırlayanımız var mı? İlk hüznümüzün adını sevgi koyabiliyor muyuz şimdi geriye dönüp baktığımızda? Hatırlıyor musunuz sevgi neydi? Açıkken göz bebeğimize yerleşen de, göz yumduğumuzda gönlümüze sızan da sevgi değil miydi bir vakitler? Bir dudağın kıpırdanışından yanağımıza akseden pembelikler, utanmalar sevgi değil miydi yoksa? En son ne zaman kızarmıştı yanağımız, hatırlayanınız var mı? Uykumuzu en son ne zaman terk etmiştik sevgiyi düşünmek adına? En son sevgi şiirini hangi gecede okumuştuk? 
• Sevgi neydi sahi? Bir mektubun ilk satırı mıydı, bir telefondakı ilk ses mi? İnsanı mutlu eden o ilk satır mıydı defalarca okunan, yoksa ilk satır arayışları mı tekrar be tekrarlanan? Telefondakı bir ses insanın bir ömrünü doldursa mı sevgiydi gerçekten, yoksa yeni sesler duymaya hiç yetmeyecek ömürlerin arayışları mı? Sevgi bir acıydı herhalde, bir kederdi, kah hüzünle, kah mutlulukla hatırlanan. Belki de sabırdı sevgi, affetmekti, gelecek günler adına. Sevgi sınanmaktı adl-i ilahi'de ve sınavı geçmekti ercesine... 
• Sevgi: İki hece. Sevgi, sevmek kelimesinden türetilen bütün öteki kelimelerin en güzeli. 
• Aşıktaki içsel değişimin başladığı an, gözün sevgiliye ilk takıldığı saniye dilimidir ve aşığın bütün biyografisi, bu "ilk bakışın öncesi ve sonrası"ndan ibarettir.İlk bakış ancak yüz aynasına çarparsa aşka dönüşür. Çünki sevgilinin başka hiçbir uzvu, hiçbir güzelliği onun yüzü kadar aşka kapı aralayamamaktadır. Sevginin aşka dönüştüğü an, sevenin sevgili yüzünü göz ile gördüğü andır. 
• Sevgilinin yüzü mü; aşk yangınını alevlendiren ilk kıvılcımdır. Aşığın kalbi mi, ilk bakıştan sonra suda titreyen bir mehtap. Göz... Savaşı başlatan haberci. Bakış... Elde olmayan kader; ilahi kaza. Ve aşk... Kalp ile göz arasında kutlu bir hadise. 
• Bir çoğalmadan ibarettir aşk, bir coşmadan, kabarmadan, büyümeden ibarettir. Devamlı artmayan bir duygunun aşk olması ne mümkün? 
• Ne din, ne de yasalar yasaklamıştır aşkı; yürekler Allah'a aittir çünkü. Canların bir-birinde kaynayıp erimesidir, canların canözünde yitirilmesi ve aranmamasıdır aşk. Parçalara böldükçe demiri, mıknatısı güçle bütün parçaların yine birbirlerini aramalarıdır. Gönül ki, Allah'ın evidir, aşkın her çeşidine itibar eder. Bütün milimetrekarelerinde aynı sevgili olmayan bir gönül aşkı bilir mi acep?!.. 
• Gerçekten de aşk, karşılıklı oturmak, yüz-yüze ve ya aynı noktaya bakmak, şiir okumak, sevgiliden utanacak kadar terbiyeli davranmak, güzel şeylerden bahsedip gülmek ve asla iffet sınırının ötesine uzanmamaktır. Çünkü aşk bakmakla güzelleşir, konuşmakla zenginleşir, ama dokunmakla bozulur. 
• İsterler ki, Allah aşkı seven ile sevilen arasında eşit bölüştürsün.. Oysa aşk bu demek değildir. Seveni sevmek kolaydır; marifet o sevmediği zaman da onu sevebilmektir. 
• Amaç aşk uğruna ölmek değil, uğruna ölünecek aşkı bulmaktır. 
• Aşk dıştan bakıldığında bir deliliktir; ama içine girildiginde akla ihtiyaç göstermez olur. İnsan aklı nötr bir varlık veya bir sıvı gibidir. İçine konulduğu kabın şeklini alır. Aşk ise gönülde hissedilir. Bu bakımdan aşığın aklı gönlünün emrine verilmiş sayılır. Akıl ile gönül insanın bir-birile çatışan değil, belki bir-biriyle bütünleşen iki soyut özelliğidir. Çünkü insanın en mutlu olduğu anlar, aklın gönül içinde eridiği; yani aşka kendini teslim ettiği anlardır. 
• Aşk kelimesinin sözlük anlamı "sarmaşık" demektir. Bahçeye düşen sarmaşık tohumu nasıl bütün bahçeyi sarıp sarmalar, hatta dişarı taşarsa; gönle düşen aşk tohumu da bütün bedeni sarıp sarmalar, oradan etrafa yayılır. Dıştan görünen yalnızca aşktır ve aşık da çevresini görmez olur. Çünkü sarmaşık onu öyle çevrelemiştir ki, dışarıda olup bitenleri ne duyar, ne de görür; hatta duymak ve görmek de istemez. Aşka tutulan ağaçta artık bütün buyruklar sarmaşık tarafından verilir ve aşık "herkesi kör; dört yanı duvar sanır". Dıştan bakanlar onun sarmaşığını görürler, ama ağaç sarmaşıktan fırsat bulup çevresini göremez. Sarmaşık nasıl hızlıca büyüyüp ağaçı kaplarsa, aşk da öyle hızlı gelişir. 
• Aşk fitri bir yetenek meselesi olup herkeste bulunmayabilir. Yani herkes aşık olduğunu sana bilir, ama yaratılışında aşk yeteneği olanların aşkı daha başka olacaktır. Tıpkı herkesin şiir yazması ama gerçek şair olmaması gibi. 
• Aşık, kalbinde ateş yanarken gözünden bu ateşi söndürmeye yaşlar döken adamdır. 
• Aşkın bir bakış, belki kısacık bir göz kayması olduğunu düşündüğü ilk gündü o. Sonra geliştirdi düşüncesini. Göz kalbe iletiyordu güzelliği ve kalpte bir kıvılcım tutuşuyordu. Bu kıvılcım hem ışık,hem ateş olma potansiyeline sahipti. Işık olmanın yolu ateş olmaktan geçiyordu. Önce yanmak ve alevin ışığını süzerek nura döndürmek gerekiyordu. Gönülde tutuşan ateşi söndürmek için göz damla damla su akıtıyor, ancak gözyaşı ateşi söndürmekten ziyade onun hararetini artırıyordu. 
• Güzel şiirlerin genellikle besteleri de güzel olur. Galiba şair duyarak, hisseder yazdığı için olsa gerek, bestekar da ona aynı ölçüde gönül bağlar ve sözlerdeki ateşi gönlündeki yangın ile birleştirir.

        "Kitab-ı Aşk" çox gözəl fikirlərlə zəngin olsa da, fasilə verib əlimdən qoyduğum zaman vicdan əzabı çəkmədiyim üçün 4 bal alır məndən.. :)

12.02.2013     /     3.17 p.m